Waarom Ringland goed is voor het klimaat
De Antwerpse klimaatregisseur was te gast op de Roma-avond van Ringland. © Valentin Eyckmans
De ideeën van Ringland, stRaten-generaal en Ademloos leveren een bijdrage in de strijd tegen de klimaatverandering. Dat bevestigt de Antwerpse klimaatregisseur Manon Janssen. Volgens haar is met het huidige klimaatbeleidsplan van de stad Antwerpen al een flink stuk van de weg afgelegd, maar er moet nog een tandje bijgestoken worden. We zetten de krachtlijnen van haar betoog tijdens de Roma-avond op een rijtje.
‘Met een CO₂-reductie van 30 procent tussen 2005 en 2020 heeft de stad Antwerpen al een sterk resultaat neergezet’, zei Manon Janssen, klimaatregisseur van de stad Antwerpen en voorzitster van de Klimaatraad, op de Roma-avond van 10 oktober 2023. ‘Als alle maatregelen van het huidige klimaatbeleidsplan van de stad Antwerpen worden uitgevoerd, wordt tegen 2030 naar schatting 80 procent van de reductiedoelstellingen voor CO₂ behaald. Om die extra 20 procent te halen moet nog een tandje bijgestoken worden. Daar kunnen de ideeën van de burgerbewegingen sterk toe bijdragen. Denk bijvoorbeeld aan de overkapping van de Ring, maar ook het Pleinenplan van stRaten-generaal, de 3-30-300-regel die dokter Dirk Avonts van Ademloos bepleit, de voorstellen voor de modal shift, evenals de deelname van zoveel vrijwilligers aan de werkbanken van De Grote Verbinding.
Manon Janssen: ‘Klimaatbeleid verloopt altijd op twee sporen, zijnde ‘mitigatie’ en ‘adaptatie’. Mitigatiemaatregelen beogen het terugdringen van de CO₂-uitstoot, om zo de negatieve effecten van de klimaatverandering tegen te gaan of te beperken. Adaptatie betekent het aanpassen van de stad aan de gevolgen van de klimaatverandering. Onderzoek wijst uit dat vooral deze vijf ingrepen de CO₂-uitstoot fel kunnen verminderen: een betere isolatie van woningen, energiebesparing in publieke gebouwen, de ontwikkeling van warmtenetten, een modal shift in het personenvervoer naar minder autoverkeer en meer openbaar vervoer, en de elektrificatie van het wagenpark met zero-emissieauto’s. Op vlak van zowel mitigatie als adaptatie dragen heel wat ideeën en plannen van Ringland, stRaten-generaal en Ademloos bij aan de realisatie van een duurzaam klimaatbeleid. Willen we onze stedelijke klimaatdoelstellingen behalen, dan kunnen we daar zeker op voort bouwen.’
Naar een duurzaam mobiliteitsbeleid (mitigatie)
‘Ook al heeft Antwerpen al heel wat inspanningen geleverd richting duurzaam verkeer, toch blijft dit de sector met de hoogste emissies in de stad. Om het huidige beleid verder te verduurzamen zijn aanvullende maatregelen nodig, zoals de vermindering van logistieke en woon-werkverplaatsingen per auto, een modal shift van autoverkeer naar openbaar vervoer, deelmobiliteit en andere modi, en het stimuleren van elektrische wagens. Daarbij moet de schaarse publieke ruimte ingericht worden in functie van duurzame mobiliteit. Het Pleinenplan van stRaten-generaal is daar een goed voorbeeld van.’
Manon Janssen: 'Het Pleinenplan is een goed voorbeeld om de schaarse publieke ruimte in te richten in functie van duurzame mobiliteit.’
Opschaling van essentiële infrastructuur (mitigatie)
‘Het Pomppark Zuid is een goed voorbeeld van hoe de infrastructuur voor waterzuivering wordt versterkt en geïntegreerd in de omgeving. Ook het elektriciteitsnet moet versterkt worden. Windenergie, zonne-energie, warmtenetten en warmtepompen vergen een zwaarder netwerk. Er moeten meer laadpalen komen voor elektrische auto’s, bij voorkeur inpandig en op semipubliek domein zoals parkings, P&R’s of laadpleinen.’
Hittebestrijding en realisatie van koelteplekken in de stad (adaptatie)
‘Antwerpen heeft in toenemende mate af te rekenen met de gevolgen van het stedelijk hitte-eilandeffect. Een netwerk van kleinschalige schaduwrijke en verkoelende plekken kan dan soelaas brengen. Koelteplekken bieden een toevluchtsoord op wandelafstand voor bewoners en bezoekers tijdens warme dagen. Een goede stelregel daarbij is de 3-30-300-regel, die zegt dat iedere burger vanuit zijn raam 3 bomen moet kunnen zien, dat elke straat 30 procent bladerdak moet hebben, en dat iedereen binnen de 300 meter van een groene ruimte van minstens 1 hectare moet wonen. Koelteplekken realiseren kan door pleintjes te ontharden, privaat groen toegankelijk te maken, meer grote bomen aan te planten in de stad, en door te investeren in hittebestendige scholen, kinderdagverblijven, woonzorgcentra, ziekenhuizen, sociale woningbouw, sportinfrastructuur enzovoort. Goede voorbeelden van koelteplekken zijn alvast de geplande ringparken Lobroekdok en Het Schijn, de voorziene ontharding en waterbuffering aan de Spaghettiknoop, de parken Brouwersvliet en Stuivenberg, en het Ringpark Groenendaal. Meer parken komt ook de biodiversiteit ten goede.’
Manon Janssen: 'Het Pomppark Zuid is een goed voorbeeld van hoe de infrastructuur voor waterzuivering wordt versterkt en geïntegreerd in de omgeving.' © BUUR-Latz-Greisch-SWP i.s.m. Antea en Levuur
Ventilatiepotentieel van klimaatassen beter benutten (adaptatie)
‘Klimaatassen zijn groene connecties die bij warme dagen de stad ventileren, door koude lucht vanuit de groene gebieden en het koelere landelijk gebied binnen te brengen tot in de stad. Momenteel wordt een windkaart opgemaakt in functie van vergroening van klimaatassen en verbetering van de luchtkwaliteit. De uitwerking van ringparken en van groene nerven tussen de binnenstad en de grotere groenstructuren in de 20ste-eeuwse gordel, bieden grote opportuniteiten om het stedelijke hitte-eilandeffect tegen te gaan.’
Manon Janssen rondde haar uiteenzetting op de Roma-avond af met een call for action. ‘De tijd van discussie is voorbij, er moet actie ondernomen worden. De opgave is heel groot, alles moet tegelijkertijd gebeuren. Dus moet iedereen daar mee zijn schouders onder zetten. Wij doen dit niet alleen voor onszelf, maar voor alle levende wezens op deze planeet. Laat een schone en leefbare planeet ons erfgoed zijn voor onze kinderen en kleinkinderen.’