Paul van de Ringland Academie: ‘Er is nog veel denkwerk en overleg nodig’
‘We willen onze expertises zo optimaal mogelijk inzetten om de Antwerpse Ring honderd procent te overkappen’, zegt Paul Poelmans. Sinds een half jaar trekt hij de kar van de Ringland Academie. ‘Vroeger bestond mijn job erin om als manager te coördineren, richting te geven, beslissingen te nemen, en te zorgen dat de boel draaide. Ik werkte daarvoor veel samen met experten. Als zij dan met een project bezig waren, vroeg ik bijvoorbeeld of dat allemaal wel zo groot en zo duur moest worden? Of er geen alternatieven waren? Ik heb altijd dat soort werk gedaan. Dat soort vragen stel ik nu bij de Ringland Academie.’
Ringland heeft mij altijd zeer sterk geïntrigeerd. Ik ben ingenieur en architect van opleiding, maar ik heb nooit in die sector gewerkt. De laatste acht jaar van mijn loopbaan hielp ik bedrijven om te innoveren. Dat ging van het bouwen van complexe producten zoals satellieten en bijbehorende toepassingen, tot het ontwerpen van eenvoudige verpakkingen. We hadden ook veel aandacht voor duurzaamheid, recyclage en hergebruik van materialen. Wij dachten bijvoorbeeld na over het hergebruik van gras dat overal langs de bermen groeit. Wij dachten ook na over hoe je met innovatie de grote systeemproblemen in de wereld vooruit kan helpen.
Het concept burgerbeweging spreekt mij al langer aan. In onze democratie kiezen we om de zoveel jaar onze vertegenwoordigers en laten die dan maar doen. Dat model vind ik eigenlijk wat achterhaald. Hoorde je al van het Engelse stadje Frome? Dat wordt lokaal bestuurd door een groep vrijwilligers, zonder partijpolitieke binding en zonder burgemeester of gemeenteraad. Frome is inmiddels een bloeiende gemeenschap met een sterke focus op lokale betrokkenheid en duurzaamheid. Dat boeit me enorm.
Specialiteiten samenbrengen
In 2021 kwam ik toevallig terecht op de Zomerbar van Ringland op de Konijnenwei. Iemand loodste me tot bij Peter, van het een kwam het ander, en een paar weken later werd ik door Tinnie uitgenodigd op een vrijwilligersavond. Daar kreeg ik de vraag of de Ringland Academie niet iets voor mij was.
Ik werkte lang in de informaticasector en heb wel ervaring met de financiering van grote projecten, maar niet in de ruimtelijke ordening zoals Ringland. Maar dat is niet zo erg. Er zijn veel mensen die daar heel veel kaas van gegeten hebben. Dat noemen wij de verticale denkers. Die hebben heel veel vakkennis. Maar je hebt ook horizontale denkers nodig, met een brede scope die die vakgebieden met elkaar verbinden en met elkaar doen praten. Als je over tunnels praat, zal een specialist mobiliteit daar heel anders naar kijken dan een specialist gezondheid of een specialist financiering. Toen wij vroeger aan productontwikkeling deden, werkten wij samen met verschillende ingenieurs en designers en marketeers. Je wilt immers niet alleen een product dat goed werkt, het moet ook mooi en aantrekkelijk zijn, aan een behoefte voldoen én er moet een markt voor zijn. Je moet dus allerhande specialiteiten samenbrengen. Dat geldt ook voor Ringland. Je hebt veel experten nodig, maar je moet die ook bij elkaar krijgen. Ik vind het overigens ongelooflijk hoe sterk de vrijwilligerswerking van Ringland is uitgebouwd. Het people management van Tinnie en Christophe, chapeau. Voor een vrijwilligersorganisatie is dat cruciaal.
50-tal experten
Ik heb eerst een tijdje meegedraaid in de werkbank Financiering, die de kosten en de baten van de overkapping van de Ring probeerde te becijferen. Die werkbank was al een tijdje bezig toen ik erbij kwam, ik heb vooral veel geluisterd. Ik was onder de indruk van alle kennis die daar samen aan tafel zat. Ik beperkte mij tot af en toe een kritische vraag stellen. Dat is een rol die me ligt.
Een half jaar geleden werd me gevraagd of ik niet kon helpen om wat meer structuur te brengen in de Ringland Academie. Dat zijn een 50-tal experten die meedraaien in werkgroepen en werkbanken, en waar vaak ad hoc een beroep op wordt gedaan. Het heeft me een paar vergaderingen gekost voor ik min of meer doorhad hoe dat werkt. (lacht) We proberen onze experts nu meer te groeperen rond de thema’s die voor Ringland belangrijk zijn. Ringland vaardigt hen af in de werkbanken van De Grote Verbinding, om ondersteuning en inspiratie te bieden aan de ideeën van Ringland, of om professioneel weerwerk te bieden en alternatieven te formuleren voor denksporen die Ringland niet ziet zitten.
Ontwerp van de Ring Zuid
Het belangrijkste thema waar vandaag rond gewerkt wordt, is het ontwerp van de Ring Zuid, tussen het Sportpaleis en de Kennedytunnel. Tot nu toe zijn bijvoorbeeld de mogelijke verkeerssystemen nog niet grondig onderzocht. Nochtans heeft de keuze voor gescheiden kokers dan wel gemengd verkeer een grote impact op de mogelijkheid om de autoweg al dan niet te overkappen. Ook de retroplanning is daar van belang, om de werken aan de zuidelijke Ring naadloos te laten aansluiten op die van de noordelijke. Die puzzel moet kloppen.
Tunnelveiligheid
Een tweede groep werkt rond tunnelveiligheid. Die veiligheid wordt in België beoordeeld door een commissie waarvan de leden hoofdelijk aansprakelijk zijn voor hun constructies. Daarom kijken die redelijk defensief naar die regelgeving. Voor zover wij weten, rijdt er per dag slechts een tiental gevaarlijke ADR-transporten op de Ring. Heel weinig dus. Die camions zou je bijvoorbeeld door een apart beveiligde tunnelkoker kunnen sturen, eventueel alleen ’s nachts als er weinig verkeer is. Of je zou ze over de Singel kunnen laten rijden – vervoer in open lucht is veiliger dan door een tunnel.
De keuze voor gescheiden kokers dan wel gemengd verkeer heeft een grote impact op de mogelijkheid om de autoweg al dan niet te overkappen. (© vja/ringland)
Met de huidige technologieën en aangepast verkeersmanagement kan je die transporten gericht aansturen. Dergelijke opties veranderen de hele veiligheidsproblematiek ten gronde en dus ook de mogelijkheden om de Ring te overkappen. Die discussie willen we met de experten van de Academie voeden. Andere belangrijke thema’s zijn de modal shift en uiteraard de financiering en mogelijke besparingsopties.
Moeilijk te becijferen
De maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) die in opdracht van Ringland gemaakt werd, heeft niet opgeleverd wat we ervan verwacht hadden. Heel wat maatschappelijke baten bleken monetair moeilijk te becijferen, en bleven daardoor buiten het bestek van het onderzoek. Dat verbeterde luchtkwaliteit een groot effect heeft op de volksgezondheid en de levensverwachting van mensen is wetenschappelijk bewezen, maar hoe vertaal je dat financieel in een kosten-batenanalyse van een bouwwerf? Wat is de financiële ‘opbrengst’ van een gewonnen levensjaar van een buurtbewoner? Bovendien kan je van zo’n groots project geen definitieve becijfering maken zolang het concrete ontwerp van de tunnels en de overkapping er nog niet is.
Wat al duidelijk is, is dat de vollédige overkapping veel meer voordelen oplevert dan gedeeltelijke kappen of bermen en schermen: betere luchtkwaliteit en minder geluidsoverlast, unieke kansen tot stadsontwikkeling, een oplossing voor het groentekort en voor de hittestress ten gevolge van de klimaatverandering, enzovoort.
Behalve de afweging tussen kosten en baten, is er ook de vraag hoe dit project moet gefinancierd worden. Zodra de aannemers aan de slag zijn, moeten die betaald worden. Iedereen weet dat onze overheidsbegroting al zwaar onder druk staat, ook door de internationale context. Er zal in elk geval geld geleend moeten worden. Daarna rijst de vraag met welke opbrengsten je die leningen terugbetaalt. Op al die vlakken proberen wij voorstellen te doen. Tot mijn verwondering blijft rekeningrijden nog altijd een politiek taboe, want hoe dan ook zullen we het in die richting moeten zoeken, zeggen alle experts.
Verschillende denksporen
We denken na over heel verschillende denksporen. Als je bijvoorbeeld het ADR-verkeer (vrachtverkeer met groter explosiegevaar) van de Ring haalt, zal die constructie veel minder zwaar worden, en dus goedkoper. Wat de afbetaling van de leningen betreft, wordt alvast gekeken naar de waardevermeerdering van de woningen die uitkijken op de overkapping. Daar kan je taxen op heffen. Ik zou met de Ringland Academie ook andere financieringsmogelijkheden willen onderzoeken. Misschien kan je voor de overkapping tot een vorm van privaat-publieke samenwerkingen (pps) komen, zoals dat in het onderwijs met de scholenbouw gebeurt. Ik heb ook al het idee van groencertificaten geopperd, een mechanisme dat vergelijkbaar is met de CO2-certificaten voor bedrijven. Bedrijven kopen dan bos of landbouwgrond ter compensatie van hun schadelijke uitstoot. Iets gelijkaardigs is mogelijk met tunnels, maar dat moeten we dan verder uitzoeken en onderbouwen. Of is een volkslening een optie, zoals indertijd met de bouw van de E3 gebeurd is?
Nieuwe mensen
Om dergelijke ideeën en mogelijkheden verder uit te werken, zit ik inmiddels samen met enkele leden van de Ringland Academie, om te zien hoe we dat best aanpakken en onszelf zo optimaal mogelijk organiseren. Indien nodig moeten we ook op zoek gaan naar nieuwe experten. De meeste kennis over pps-constructies bijvoorbeeld zit blijkbaar bij Fortis Bank, die inmiddels haar hoofdzetel in Parijs heeft. Maar wie weet, kent iemand daar iemand die ons voort kan helpen? Dat vind ik de moeite om uit te zoeken.
Ik wil overigens ook gericht op zoek gaan naar nieuwe mensen. Een van onze nieuwe vrijwilligers heeft bijvoorbeeld veel ervaring met openbare aanbestedingen in de ziekenhuiswereld. Dat is iets anders dan wegen en verkeer natuurlijk, maar die ervaring is sowieso nuttig voor ons als we manieren van financiering willen bekijken. Hetzelfde geldt voor mijn ervaring met aanbestedingsdossiers in de IT-wereld. Om de overkapping te financieren, zullen we immers ook buiten de traditioneel betreden paden moeten zoeken.
Bij de verdere structurering van de Academie moet ik uiteraard rekening houden met het feit dat veel experten druk bezette mensen zijn. Dat geldt trouwens ook voor mezelf. Ik probeer mijn tijdsinvestering af te bakenen en zo efficiënt mogelijk te werken, maar als ik bijvoorbeeld al die mensen van de Academie persoonlijk wil leren kennen – en dat is nodig, denk ik, om vlot te kunnen functioneren – dan kruipt daar behoorlijk wat tijd in. Voorlopig lukt dat wel. Maar mocht iemand die dit leest interesse hebben om mee aan de kar te trekken … laat maar weten!
- Het verhaal van Paul Poelmans (foto © vja/Ringland) werd opgetekend door Ringland-vrijwilliger Stefaan Vermeulen.
- Lees ook Wie is wie in de Ringland Academie.
- Op de blog van Ringland vertellen vrijwilligers en experts over wat er leeft voor en achter de schermen van de burgerbeweging. Ben jij ook geïnteresseerd om mee te draaien? Mail naar info@ringland.be.