Hoe wordt het Toekomstverbond gefinancierd?
De werkbank Financiering en een studie van Lantis gaan na hoe het Toekomstverbond verder gefinancierd kan worden. De burgerbewegingen hebben er vertrouwen in. De maatschappelijke baten van de overkapping van de Antwerpse Ring en de modal shift zijn sowieso véél groter dan de investeringen ervoor.
In het kader van de Voortgangsrapportage Toekomstverbond, op donderdag 24 maart in de commissie Mobiliteit van het Vlaams Parlement, focuste de pers op het verslag van het Rekenhof. Volgens raadsheer Jan Debucquoy is het Toekomstverbond onbetaalbaar. Er zou tegen 2030 nog minstens 4 tot 5 miljard moeten worden gezocht. ‘Zonder harde keuzes, zoals zwaar besparen, zal dat geld niet worden gevonden, gelet op de toestand van de Vlaamse financiën en de toekomstige uitgaven’, was zijn strenge oordeel. En: ‘Stop met beloven als er geen financiering is.’
Ook voor de burgerbewegingen is de financiering altijd een aandachtspunt geweest. Al in 2014 schreef Ringland in zijn memorandum voor de Vlaamse regering dat de overkapping van de Ring alleen maar winst oplevert: ‘Op termijn betalen de inkomsten van het rekeningrijden mee de infrastructuur. De “winst” voor de volksgezondheid is te vertalen in meer levenskwaliteit in de stad en betekent ook een financiële besparing in de sociale zekerheid. De geweldige ruimte voor nieuwe stadsontwikkeling maakt het eveneens mogelijk een deel van de investeringskosten te recupereren.’ StRaten-generaal wees zelfs al in 2008, op zijn tunnelcongres, op het enorme potentieel.
Werkbank Financiering
Met een eerste crowdfunding in 2015 gaf Ringland het adviesbureau Idea Consult de opdracht meer uitgewerkte ideeën aan te reiken voor de financiering van de overkapping. In 2017 zegde de toenmalige Vlaamse regering al een enveloppe van 1,25 miljard euro toe voor eerste investeringen in het kader van het Toekomstverbond. In 2019 volgde op initiatief van Ringland een colloquium dat een goede inventaris van mogelijkheden en denksporen voor de verdere financiering oplijstte. Toen de burgerbewegingen in de zomer van 2020 een kleine subsidie kregen, is die gebruikt om de Universiteit Antwerpen een voorstel te laten uitwerken voor de opstart van een werkbank Financiering. We willen vooral vermijden dat de mooie plannen die vandaag getekend worden, morgen niet kunnen worden uitgevoerd omdat niet voorzien is in financiële middelen.
Die werkbank Financiering is er inmiddels. Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters gaf de Universiteit Antwerpen vorig jaar al de opdracht om een volledig financieringsmodel uit te werken voor de overkapping en de andere pijlers van het Toekomstverbond (zoals de modal shift naar duurzamer verkeer en het Haventracé). Dat gebeurt in overleg met alle partners (Lantis, het departement MOW, de stad Antwerpen én de burgerbewegingen). De opdracht van de werkbank loopt tot april 2023. De professoren Tine Compernolle en Tom Coppens van de Universiteit Antwerpen gaven tijdens de voortgangsrapportage toelichting bij hun werkzaamheden.
Studie Lantis naar de tolheffing
Daarnaast is er een studie van Lantis waarvoor het politiek stuurcomité op dinsdag 22 maart zijn fiat gegeven heeft. De bouwheer gaat de volgende maanden na of de tolheffing ruimer kan zijn dan oorspronkelijk begroot én of die ook ingezet kan worden voor meer dan alleen maar de aanleg van de Oosterweelverbinding. Recente aanpassingen in de Europese regelgeving maken dat alvast mogelijk: terwijl tol eerder enkel voor de financiering van het bouwproject zelf aangewend mocht worden, breidde Europa dat nu uit naar financiering van het netwerk. In Antwerpen vormen alle projecten van het Toekomstverbond samen een netwerk. De hoop is dan ook gerechtvaardigd dat de tol bijvoorbeeld ook gebruikt kan worden voor de financiering van de modal shift, met onder meer de uitbouw van het sneltramnet met acht nieuwe verbindingen die minister Peeters in het vooruitzicht stelt. Uiteraard moeten, zoals ook het Rekenhof benadrukte, alle regels gerespecteerd worden. Maar dat is dus voorwerp van de studie, waarvan de resultaten al verwacht worden tegen september.
Voorts is het vermeldenswaard dat ook opnieuw werk gemaakt wordt van een jaarlijks ‘geïntegreerd investeringsprogramma’ (GIP) voor de hele Vervoerregio Antwerpen, met ‘reguliere middelen’. Dat wil zeggen dat de Vlaamse regering vanuit een meerjarenplanning effectief investeert in de Vervoerregio.
Maatschappelijke baten
De maatschappelijke baten van de overkapping van de Antwerpse Ring zijn sowieso véél groter dan de investeringen ervoor. Er is de gezondheidswinst voor honderdduizenden omwonenden. Veiliger verkeer leidt tot minder ongevallen en dus minder menselijk leed en bijbehorende kosten. Schone lucht en minder lawaai verminderen het aantal vroegtijdige overlijdens. Meer groen leidt tot minder stressgerelateerde aandoeningen. Een betere gezondheid en een beter welbevinden van de bevolking betekent minder uitgaven voor de sociale zekerheid.
Voorts vermindert meer groen samen met een betere buffering van water het hitte-eilandeffect in de stad. Nu investeren in klimaatmaatregelen voorkomt latere (herstel)kosten na grote droogte of zware regenval. Een groen district in het midden van de stad doet de waarde van de woningen ook stijgen.
De reorganisatie van het verkeer biedt bovendien een oplossing voor de gevaarlijke weefbewegingen op de Ring die tot veel files en ongevallen leiden. Die drastische ingreep komt dus ook niet-Antwerpenaren ten goede. Minder files en duurzame verplaatsingen zijn uiteraard ook goed voor de economie en de volksgezondheid.
Vertrouwen
De burgerbewegingen hebben er hoe dan ook vertrouwen in dat de financiering in orde komt. Om de woorden van Luc Hellemans, de CEO van Lantis, tijdens de voortgangsrapportage te herhalen: ‘Grootse dingen kunnen alleen worden gerealiseerd met het pessimisme van het intellect en het optimisme van de wil.’
We zijn ook opgetogen over het vernieuwde engagement van de Vlaamse regering en de stad Antwerpen, uitgesproken tijdens de persconferentie na de bijeenkomst van het politiek stuurcomité op 22 maart, om het Toekomstverbond met al zijn pijlers (overkapping, modal shift, Haventracé, samenwerking) onverminderd uit te voeren. Een perfecte start voor de tweede periode van vijf jaar in het Toekomstverbond.
- Lees op de blog ook Pol over de financiering van de overkapping.
- Lees ook Hoe gaat de werkbank Financiering de betaalbaarheid van het Toekomstverbond na?
- Lees ook het gezamenlijke persbericht van de overheid en de burgerbeweging van 22 maart 2022.
- Bekijk de Voortgangsrapportage Toekomstverbond in de commissie Mobiliteit van het Vlaams Parlement van 24 maart 2022.