Ringland, burgerbeweging in een veranderende democratie

Vooraf

Kijken naar Ringland vanop een afstand... Los van het Oosterweeldossier, los van de mobiliteitsproblemen. Maar wel: wat is de plaats, de rol van jullie burgerbeweging in de broodnodige vernieuwing van de democratie?

1. Eerst een foto

Een foto van een politieke ontwikkeling die als een dreigende wolk boven de democratie hangt. Drie concrete aanwijzingen. Drie funeste ingrepen, verpakt in sluwe slogans.

1.1. Goed bestuur

Wie kan daar tegen zijn? Maar zie hoe dat geïnterpreteerd wordt in het regeerakkoord van de huidige Vlaamse regering. Een hoofdstuk in dat akkoord draagt als titel: 'Voluit voor de overheidsklant'. De burger als klant, als consument van het beleid. Niet als coproducent.

1.2. Beslist beleid

Je zou denken, mooi: beslist, dat is vastberaden, resoluut en dus productief beleid. Maar die kreet verbergt, zeer handig trouwens, een merkwaardige visie op wat democratie is.

Ik citeer enkele ministers: ‘Elke burger, elke kiezer heeft de kans om via verkiezingen zijn of haar gedacht te zeggen.’ Einde citaat. In interpreteer: ‘Elke kiezer heeft zijn stem voor vijf jaar weggegeven. En gegeven is gegeven, beslist is beslist. Tussentijds tegenspreken is er niet meer bij. Nu is het aan wie in de stuurcabine staat.’ Zo wordt de kiezer gedemobiliseerd.

1.3. De individuele burger

Het gaat nog verder. Je hoort steeds vaker zeggen dat in een ware democratie er een direct contact is tussen de politicus en de individuele burger. Het individu moet de bevoorrechte partner zijn van de politicus. Dus niet de vakbonden, niet de actiegroepen, niet de honderden spelers op wat wij in Vlaanderen het middenveld noemen. Want dat is, schijnt het, allemaal ballast. Dat staat goed bestuur en beslist beleid in de weg. Maar laten we wel wezen, een geïsoleerd individu is een kwetsbaar individu. Mensen moeten collectief een vuist kunnen maken om invloed uit te oefenen.

Kortom: uitburgering

De bevolking wordt in feite gevraagd om af te haken. Om op de zijlijn te gaan staan. Dat is doodjammer. Want democratie is in wezen groepswerk: groepsgewijs meningen vormen, samen aan belangenverdediging doen.

Zich neerleggen bij die uitnodiging om af te haken is dubbel gevaarlijk. Eén: zo verliest de bevolking geleidelijk de vaardigheden die ze nodig heeft om die collectieve vuist te maken. Twee: even geleidelijk maakt burgerschap niet langer deel uit van de identiteit van elk van ons. Politiek wordt dan een soort buitenland.

Besluit: inburgering (als activiteit niet beperkt tot nieuwkomers uit het buitenland, maar cruciaal voor alle inwoners) wordt via die drie sluipwegen vervangen door uitburgering.

2. Terug naar Ringland

Jullie burgerbeweging is een krachtig antwoord op deze noodlottige ontwikkelingen. Want kijk naar wat jullie als vrijwilligers hebben geleerd, wat honderden anderen geregeld in De Roma hebben geleerd, wat 2.000 CurieuzeNeuzen hebben geleerd:

- dat politiek activisme werkt
- dat er zoiets is als het algemeen belang, want je kan niet altijd gelijk krijgen
- dat compromissen daarom onafwendbaar zijn
- dat vertrouwen in de anderen loont
- dat solidariteit een onmisbaar ingrediënt is van een menswaardige samenleving.

Met andere woorden: zo werkt inburgering. Zo nemen sociale en politieke vaardigheden toe, zo vervellen mensen van passieve klant van de overheid tot coproducent.

3. Een uitnodiging

En dan de volgende stap in mijn betoog: een uitnodiging gericht aan jullie. Ringland, succesverhaal op het vlak van inburgering, kan een veel bredere rol spelen in de vernieuwing van de democratie. Veel actiegroepen, veel burgerbewegingen in Vlaanderen zijn op zoek naar een routeplanner, een draaiboek waarmee zij hun organisatie politieke invloed kunnen geven.

Enkele voorbeelden van wat zij willen weten:
- hoe zijn jullie erin geslaagd om het wederzijdse wantrouwen tussen politici en actievoerders weg te masseren?
- hoe verlies je het contact niet met de bevolking?
- hoe verleid je de media?

Een soort ‘do it your self’-gids zou wonderen kunnen doen. (Er zijn in de buurlanden modellen te vinden. Twee Britse websites: www.flatpackdemocracy.co.uk en www.indie-town.uk).

Zit hier een opdracht in voor de Ringland Academie? In feite doet zij dit al, over de kwestie van de luchtvervuiling. Er is de nieuwe website curieuzeneuzen.eu, waar geïnteresseerden zowel in het Nederlands als in het Engels informatie over het project krijgen. En met wetenschappelijke artikelen worden belangrijke lessen van het project met de onderzoekswereld gedeeld. Bovendien is ook Greenpeace geadviseerd voor hun meetcampagnes in 200 scholen.

Een gids op basis van Ringlands ervaringen met politieke inburgering zou bijzonder nuttig zijn, een cruciale stap zelfs in de zoektocht naar democratievernieuwing.

Hier vind je een opname van de lezing - met excuses voor de mindere beeldkwaliteit.
Meer publicaties van Luc Huyse zijn gratis te downloaden van zijn website.