Activist wordt bouwheer

Antwerpen - De activisten rond Oosterweel mogen mee­besturen. De Vlaamse regering benoemt binnenkort Manu Claeys (StRaten-generaal) tot onafhankelijk bestuurder bij de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM), onder meer de bouwheer van het 3,5 miljard euro kostende infrastructuurproject. Peter Vermeulen (Ringland) krijgt dan weer een zitje in een op te richten coördinatiecomité van de Werkgemeenschap, een instelling die alle stakeholders (overheid, actiegroepen, economische sectororganisaties ….) vertegenwoordigt. De Vlaamse overheid legitimeert op die manier de actiegroepen. Zij beginnen een mars doorheen de instellingen.

De doorbraak komt niet onverwacht. Na het afsluiten van het Toekomstverbond - een wapenstilstand tussen alle partijen waarbij een rist ambitieuze projecten werd afgesproken - pleitte intendant Alexander D'Hooghe ervoor de actievoerders op te nemen. De infrastructuurwerken in en rond Antwerpen zullen vijftien jaar in beslag nemen, dus moeten ze structureel en duurzaam mee aan boord.

Toekomstverbond

De komst van Manu Claeys als onafhankelijk bestuurder bij de BAM springt het meest in het oog. Ooit was hij de bezieler van het referendum dat het viaduct in 2009 wegstemde. Jarenlang pleitte hij voor het opdoeken van de BAM, nu gaat hij mee het beleid sturen.

In september kwam er een oproep. Die leek hem op het lijf geschreven. Men zocht een kandidaat 'met een grondige ervaring en deskundigheid in participatie- en inspraakprocessen

in ruimtelijke projecten of infrastructuurwerken binnen een stedelijk weefsel, met een diepe kennis van het werkveld'.

De actiegroepen kwamen overeen dat Claeys zijn dossier zou insturen. Zijn naam prijkt nu op de shortlist. De Vlaamse regering moet nog haar definitieve ja-woord geven, maar niemand twijfelt eraan dat Claeys het haalt. Een afwijzing zou als een kaakslag worden geïnterpreteerd.

Claeys' aanwezigheid bewijst hoezeer de BAM vervelt van een maatschappij die alleen bekommerd was om beton naar een organisatie die mee de verantwoordelijkheid draagt voor de modal shift (minder verkeer op de Ring) en zelfs de luchtkwaliteit.

Het Toekomstverbond veroorzaakt nog meer bewegingen. Zo besliste de BAM vrijdag om Bart Van Camp aan te werven als directeur Omgeving. Vanaf 2019 neemt hij de regie van alle maatschappelijke processen rond Oosterweel in handen. De kabinetschef van minister van Verkeer Ben Weyts (N-VA) werkte net na de eeuwwisseling al bij de BAM.

Van Camp is een van de architecten van het Toekomstverbond. 'Voor BAM is een structurele samenwerking met alle betrokken partners cruciaal. Met de aan­stelling van Bart Van Camp krijgt de samenwerking nu een gezicht', luidde het in een mededeling.

Stevig bikkelen

Weyts' kabinetschef staat heel dicht bij Antwerps burgemeester en studiegenoot Bart De Wever. Zes jaar geleden maakte hij als zijn persoonlijke woordvoerder de opgang naar het stadhuis vanaf de eerste rij mee. Zijn overstap versterkt het globale kader. Er zit veel in de pijplijn, veel meer dan wat de oorspronkelijke plannen inhielden.

Behalve de modal shift moet het overkappingsverhaal in goede banen worden geleid. Ook komen er bijkomende tracés om de Ring rond Antwerpen te ontlasten. In de schoot van de Werkgemeenschap wordt daarom gezocht naar een constructie, een uitvoerende coördinatie, die moet toelaten om 'sneller te schakelen'. Behalve Peter Vermeulen nemen ook Van Camp en Luk Hellemans, de nieuwe ceo van de BAM, daarin plaats.

Betrokkenen bevestigen het denkspoor, maar benadrukken dat het voorbarig is. Wellicht komt er eind dit jaar, wanneer ook het mandaat van de intendant wordt vernieuwd - D'Hooghe is de enige kandidaat - meer duidelijkheid.

Al die bewegingen impliceren niet dat de uitwerking van de sluiting en overkapping van de Ring op wieltjes loopt. Het vergt heel wat aandacht van de actiegroepen. De neiging om toch die ene rijbaan extra aan te leggen, blijft immers aanwezig. Achter de schermen wordt er soms stevig gebikkeld. De aanwezigheid van Claeys en Vermeulen in de driver's seat behoedt hen straks voor voldongen feiten te staan.

'Niet alleen het geld, ook de geest moet worden bewaakt'

Antwerpen - De Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM), de bouwheer van de gecontesteerde Oosterweelverbinding, werd jarenlang gezien als een betonboer waar ingenieurs de plak zwaaiden. Maar nu staat niets de toetreding van Manu Claeys tot de raad van bestuur nog in de weg.

'Dat dit een onverwachte stap is, geef ik graag toe', zegt Claeys. 'Doorgaans wordt de functie van onafhankelijk bestuur voorbehouden voor managers. Maar de hervormde BAM moet ook bekommerd zijn om de luchtkwaliteit of de participatie van Antwerpenaar. Dat moet een structurele vertaling krijgen.'

De oproep tot kandidaatstelling leek u op het lijf geschreven.

(grijnst) 'Daar had ik niets mee te maken. Ik heb mijn dossier ingestuurd. Ik weet niet eens welke vergoeding ertegenover staat.'

Jarenlang pleitte u voor het opdoeken van de BAM.

'Het is geen business as usual. Ook de nieuwe ceo, Luk Hellemans, zal zijn opdracht anders invullen dan zijn voorganger, Jan Van Rensbergen. Mijn mogelijke toetreding tot de raad van bestuur bewijst dat de BAM op het juiste spoor zit. Ieder lid heeft zijn inbreng, voor het eerst kunnen de actiegroepen hun visie aandragen.'

'Niet alleen de centen, maar vooral de geest moet worden bewaakt. Het zou doodjammer zijn, mochten we deze kans hebben laten schieten. Een bestuurslid krijgt alle informatie. Dat is van onschatbare waarde. En mijn ogen lezen op een andere manier.'

Tegelijkertijd laat u zich inkapselen door het establishment.

'Als bestuurder zou ik onafhankelijk zijn, ik heb geen persoonlijk belang bij het financiële lot van de BAM. Het impliceert dat ik me niet moet terugtrekken uit andere activiteiten. Dat is ook de kern van mijn jongste boek Red de democratie! De burgerbewegingen kunnen deelnemen aan processen én moeten zich tegelijk activistisch opstellen.'

'Ik vorm zelf het bewijs. Ik ben al actief bij de uitvoering van Oosterweel, maar heb mee een minister mee voor de rechter gedaagd vanwege de luchtkwaliteit. Al zal ik als lid van de raad van bestuur mijn activisme moeten wikken en wegen. In de raad kan ik dat uitleggen, kan ik scherpstellen op datgene wat conflictueus is. Op het terrein houd ik de vinger aan de pols. Anders kunnen ze evengoed een participatie-expert met een bureauke nemen. Het wordt geen simpele oefening, maar ze is cruciaal.'

Wat de actiegroepen nu klaarspelen, moet Groen ook kunnen.

'Wat wij hebben gepresteerd, blijft peanuts vergeleken met de inspanning die N-VA-voorzitter Bart De Wever en zijn groene collega Wouter Van Besien moeten leveren. Maar de geest van onze prestatie kan vertaald worden. Net als wij zullen ze uit hun comfortzone moeten treden.'

'Op het vlak van luchtkwaliteit en mobiliteit was het vijf voor twaalf. Via het Oosterweelproject en met de actiegroepen als katalysator is de politiek gevolgd. Op dat punt hoeft De Wever voor zijn partij nauwelijks de bakens te verzetten. Maar de overeenstemming op het vlak van sociaal beleid en diversiteit is ver zoek. Daar staat het DNA van de twee partijen lijnrecht tegenover elkaar.'

Bart Brinckman