Ringland bestaat al ... elders
Ringland bestaat al! Maar voorlopig moet je er wel nog voor naar het buitenland. Ga mee op ontdekkingstocht lang de inspirerende ‘ringlanden’ van Maastricht, Madrid, Hamburg, Stockholm en Parijs.
Niet alleen in Antwerpen, maar ook in andere steden drukte koning Auto halverwege de 20ste-eeuw zijn stempel op de stedenbouw. Zonder aarzelen palmde hij er de publieke ruimte in. Steden raakten ruimtelijk verdeeld door de autowegen die er in de geest van de tijd dwars door buurten en wijken aangelegd werden.
Het duurde niet lang of die snelwegen raakten overbelast. Lawaaihinder en luchtvervuiling maakten de steden onleefbaar. Inwoners, ondernemers en overheden gingen op zoek naar oplossingen. Ze kaartten niet alleen de mobiliteitsproblematiek aan, maar zochten opnieuw verbinding met elkaar, over de barrières van de snelwegen heen.
Pak je koffers voor een reis langs inspirerende stedenbouwkundige initiatieven!
MAASTRICHT De Groene Loper (A2)
- Lengte: 2,3 km
- Jaar ingebruikname: 2016-2017
- A2 Maastricht - Mijn groene loper
Aanvankelijk groeide een Maastrichts karrespoor uit tot een aantrekkelijke stadsboulevard met luxeflats waar het rustig wonen was. In de tweede helft van de twintigste eeuw werd de A2 in Maastricht echter een verkeersriool waar files, geluidsoverlast en levensgevaarlijke oversteekplaatsen de dagelijkse realiteit waren. Nadat het idee voor een geluidswal begraven was, ontstond het idee om ook de snelweg te begraven. Of toch in een tunnel te leggen, om op die manier niet alleen de bereikbaarheid maar ook de leefbaarheid van Maastricht te verbeteren.
Uiteindelijk sloegen het Nederlandse rijk, de provincie Limburg en de gemeenten Maastricht en Meerssen in 2002 de handen in elkaar voor de ondertunneling van de A2. De werken werden gefaseerd uitgevoerd, maar in 2017 kon alle verkeer ter hoogte van Maastricht ondergronds rijden door een dubbellaagse tunnel met 2 x 2 kokers met telkens twee rijstroken per koker.
Bovengronds startte de herinrichting van de lokale weginfrastructuur en de aanleg van de zogenaamde Groene Loper. Langs het tracé van de A2 werden fiets- en wandelpaden aangelegd en werd een langgerekte groene ader met bijna 2.000 nieuwe bomen ontwikkeld. Er werden nieuwe winkels en woningen opgetrokken en er groeide opnieuw een levendig sociaal weefsel, met onder meer de organisatie van de Groene Loper-loopwedstrijd, een boerenmarkt en een kerstwandeling.
MADRID Madrid Rio - Calle 30 (M30)
- Lengte: 56 km waarvan 20 km park
- Jaar ingebruikname: 2008
- Madrid Calle 30
Met maar liefst 19 rijvakken over een breedte van 100 meter was de M30 in Madrid een ondoordringbare barrière in de stad. Het verkeer passeerde op nauwelijks 10 meter van de bebouwing en zorgde voor grote geluidshinder en een ernstige vervuiling van de lucht en de rivier Manzanares. Na amper drie jaar overleg en planning werd beslist om de drukste snelweg in Spanje te herconfigureren en te ondertunnelen om de verkeersstroom opnieuw vlot te trekken en de stad weer leefbaar te maken. Nog eens drie jaar later was het grootste Spaanse infrastructuurproject al een feit! Er werden voor 99 kilometer nieuwe wegen aangelegd, waarvan maar liefst 56 kilometer in tunnels.
De Madrilenen zijn enthousiast over hun vernieuwde stad, maar waarschuwen ook om niet overhaast te werk te gaan, zoals dat in de Spaanse hoofdstad wel gebeurde. De bevolking had maar beperkt inspraak, de vooropgestelde budgetten konden niet gehandhaafd worden en het infrastructuurontwerp werd te weinig doorgelicht. Door de capaciteitsverhoging zal het verkeer alleen maar toenemen, waardoor de Madrilenen vrezen dat op termijn de file- en vervuilingsproblemen terugkeren. Ze pleiten dan ook voor maatregelen die het autogebruik ontraden en het gebruik van alternatieve vervoerswijzen stimuleren.
Toch genieten de inwoners nu elke dag van hun Madrid Rio, een uitgestrekte groenzone van maar liefst 20 kilometer die zich uitstrekt boven op de M30 en langs de Manzanares. De rivier heeft haar natuurlijke loop teruggevonden en de biodiversiteit neemt weer toe. De Madrilenen horen de vogels weer fluiten en ze kunnen de planten en bloemen opnieuw ruiken. Een netwerk van fiets- en wandelpaden verbindt tal van grasweides, waterpartijen en sportfaciliteiten. Het vastgoed in de omgeving kent een sterke heropleving en de verkeersveiligheid in de stad maakt een grote sprong voorwaarts. Ook op het vlak van luchtkwaliteit en geluidsoverlast kan de stad nu een veel beter rapport voorleggen.
HAMBURG Der Hamburger Deckel (A7)
- Lengte: 3,5 km
- Jaar ingebruikname: 2025 (gepland)
- Hamburger Deckel
Al sinds de jaren 1970 snijdt de A7 de Hamburgse stadwijken in tweeën en zijn inwoners bezorgd over de geluidsoverlast en de luchtvervuiling. Ruim drie decennia lang ijverde de burgerbeweging Ohne Dach ist Krach voor oplossingen om de leefbaarheid te verbeteren. Uiteindelijk raakten ook de overheden overtuigd van de noodzaak om de autoweg aan te pakken. De A7 is immers een belangrijke noord-zuidas en om een permanente stilstand van het verkeer in de wijde omgeving te vermijden drong een heraanleg zich op.
De werken zijn nog volop aan de gang, de oplevering wordt verwacht voor 2025. Om budgettaire redenen kan niet de volledige autoweg in Hamburg overkapt worden, maar in de dichtbebouwde gebieden waar de drempelwaarden voor geluidsoverlast overschreden worden, worden drie ‘deksels’ (Deckel) gebouwd. Bij de heraanleg van de A7 wordt fluisterasfalt gebruikt en komen er ook geluidsschermen.
Op en rond het snelwegdak ontstaat een groenzone van 25 hectare (250.000 m2) met een promenade en een bomenpark, met volkstuintjes en met horeca, evenementenlocaties en recreatiegebieden. De deksels worden vrij licht gedimensioneerd in functie van de groenaanleg en de bouw van lichte constructies zoals tuinhuisjes. Zwaardere constructies, zoals woningbouw, worden ontwikkeld naast de overkapping langs het A7-traject. Een uitgebreid netwerk van fiets- en wandelpaden moet het autogebruik ontmoedigen en andere vervoersmodi stimuleren.
Het ontwerp van de Hamburgse deksels is een zogenaamd community driven design. De bewoners werden sterk betrokken bij het planningsproces en konden deelnemen aan de publieke consultatierondes. Ten slotte werden ook de verschillende ontwerpvoorstellen gepubliceerd en was er ruimte voor feedback en ideeënuitwisseling.
STOCKHOLM Södra Länken (Riksväg 75)
- Lengte: 4,5 km
- Jaar ingebruikname: 2004
- Södra Länken
Dwars onder het eiland.
Eindeloze files, overvolle P+R’s en afgeladen metrolijnen teisterden aan het einde van de 20ste eeuw het zuiden van Stockholm. En toch dateerden de eerste ideeën om een ringweg te ontwikkelen en zo de verzadigde infrastructuur te ontlasten al van 1930. De plannen daarvoor werden de daaropvolgende decennia ook meermaals in het mobiliteitsbeleid ingeschreven. Maar ondanks de schrijnende nood aan ademruimte in de stad werden ze telkens op de lange baan geschoven.
In 1997 werd dan toch begonnen met de bouw van de Södra Länken (‘de zuidelijke verbinding’). Zeven jaar later werd het zuidelijke deel van de ringweg rond Stockholm in gebruik genomen. Door de ontwikkeling van nieuwe stadswijken zoals Hammarby Sjöstad en Arsta werd immers nog meer verkeersdrukte verwacht. De ringweg in het zuiden en extra investeringen in het openbaar vervoer in het centrum moesten het doorgaande autoverkeer in de stad dan ook beperken. Wegens de geluidsoverlast en de luchtvervuiling verbiedt de wetgeving echter om wegen van deze grootteorde aan te leggen in residentiële stadswijken. Daarom werd de Södra Länken aangelegd in tunnels onder het bestaande stadsweefsel en onder de kanalen die de Stockholmse eilanden met elkaar verbinden.
PARIJS Saint-Denis (A1)
- Lengte: 1,3 km
- Jaar ingebruikname: 1997
A1 in Saint-Denis voor en na.
Halverwege de 20ste eeuw eist koning Auto ook in de Franse hoofdstad hoe langer hoe meer zijn plaats op. In de jaren 60 wordt in het noorden van de stad de snelweg A1 aangelegd. De infrastructuur staat volledig ten dienste van het autoverkeer, en de ruimtelijke opdeling van de stad leek slechts bijzaak.
Aan het begin van de jaren 90 wordt beslist om de noordelijke stadswijken op te waarderen. Het grootschalige stadsvernieuwingsproject kadert in de organisatie van het wereldkampioenschap voetbal in 1998 en het daarbij behorende Stade de France dat in Saint-Denis gebouwd wordt. In 1995 gaan de werken van start en amper twee jaar later, in 1997, wordt de nieuwe, ondergrondse A1 in gebruik genomen.
Boven op de A1 wordt een groene promenade aangelegd met speeltuinen voor kinderen en grasweides met zitbanken en kleurrijke bloembedden.