Grote stap vooruit in realisatie Toekomstverbond
Manu Claeys, Peter Vermeulen en Dirk Avonts op de persconferentie naar aanleiding van de Horta-avond.
Er is opnieuw een grote stap vooruit gezet voor de overkapping van de Ring. Op aandringen van de burgerbewegingen zullen de werken op de noordelijke Ring daarvoor gerealiseerd worden tégelijk met die voor Oosterweel. Het politiek stuurcomité (de Vlaamse regering en de stad Antwerpen) stemde daar deze week mee in en legde ook de financiering daarvoor vast. Tolheffing stimuleert de modal shift én financiert de tunnels en de overkapping. Ademloos, Ringland en stRaten-generaal juichen toe dat het volgehouden overleg met alle partners van het Toekomstverbond opnieuw vruchten afwerpt.
Bron: persbericht Ademloos, Ringland en stRaten-generaal
Voorgeschiedenis
Op 15 maart 2017 presenteren de Vlaamse regering, de stad Antwerpen en de burgerbewegingen Ringland, Ademloos en stRaten-generaal samen een Toekomstverbond voor Antwerpen. Daarin staan vijf afspraken:
- Voor het stadsregionale verkeer komt er een derde Scheldetunnel om de Antwerpse Ring rond te maken (Oosterweelverbinding-light).
- De Ring wordt overkapt (leefbaarheid).
- Het autoverkeer in de Antwerpse Vervoerregio moet tegen 2030 dalen van 70% aandeel naar 50% (modal shift).
- Voor doorgaand verkeer wordt een route ten noorden van de stad aangelegd (Haventracé).
- Voor de uitwerking van dat alles wordt een vernieuwend model van participatie en besluitvorming opgezet (co-creatie in de werkbanken).
Op 25 juni 2018 legt het politiek stuurcomité (leden van de Vlaamse regering en het Antwerpse college) een investeringsbudget van 1,25 miljard euro vast voor een eerste reeks van leefbaarheidsprojecten, waaronder een aantal overkappingen.
In april 2020 wordt de ontwerp-plannota Samen Vooruit - Routeplan 2030 voor de modal shift afgerond, met daarin een gemeenschappelijke visie van de betrokken belanghebbenden (besturen, vervoerbedrijven, mobiliteitsmiddenveld, burgerbewegingen) en een lange lijst van projecten en maatregelen die de modal shift in de Antwerpse Vervoerregio waar moeten maken.
Op 20 november 2020 wordt de bouwvergunning voor de Oosterweelverbinding verleend.
In 2021 bepleiten de drie burgerbewegingen twee volgende stappen bij het politiek stuurcomité: het meteen integreren (‘ineens tegoei’) van de maximale overkapping in de Oosterweelwerken op de noordelijke Ring én het versnellen van de modal shift.
Na een eerste engagement op 22 maart 2022 (n.a.v. 5 jaar Toekomstverbond) honoreert het politiek stuurcomité op 17 oktober 2022 beide vragen.
Maximale overkapping R1-Noord
In zijn beslissingsnota van 17 oktober beschouwt het stuurcomité het integreren van de maximale overkapping in de Oosterweelwerken nu als logisch en zelfs noodzakelijk: ‘Het besluit tot inkanteling is nodig omdat een efficiënte werforganisatie hier geen verder uitstel toelaat: uitstel zal vanaf nu immers leiden tot gevoelige meerkosten en vertragingen.’
Peter Vermeulen (Ringland): ‘We zijn als burgerbewegingen zeer tevreden dat ons volgehouden pleidooi alvast dit mooie resultaat oplevert en de ‘reserveprojecten’ (in 2018 op de reservelijst geplaatst voor wanneer er voldoende middelen zouden zijn) nu ook volwaardig worden meegenomen. Samen gaan we nu aan de slag voor de verdere vertaling van deze voorontwerpen naar concrete uitvoeringsplannen. Want ook daar zien we nog ruimte voor optimalisatie.’
Voor de vier noordelijke ringparken Noordkasteel, Groenendaal, Lobroekdok en Het Schijn neemt het stuurcomité akte van de in de werkbanken getekende en doorgerekende maximale ontwerpen. Het ‘leefbaarheidsfonds’ daarvoor wordt bijna verdubbeld: het herijkte budget bedraagt nu 2.463,75 miljoen euro (prijspeil 1 januari 2022), waarvan 1.595,75 miljoen euro ‘overkappingsfonds’.
Het politiek stuurcomité stelt daarover in zijn beslissingsnota: ‘Deze overkappingen geven significante leefbaarheidswinsten (geluid, lucht, groentekorten). Vanuit het standpunt van sociale veiligheid in de parken zorgt de grote circulatie tussen de verschillende delen voor een belangrijke verbetering, ze versterken de dwarse verbindingen en doen de ring vergeten, ringland wordt het beloofde land.’
Manu Claeys (stRaten-generaal): ‘Om de schaal van de inmiddels goedgekeurde en gebudgetteerde ringparken boven op de Antwerpse Ring te duiden: alleen al het zuidelijke deel van ringpark Groenendaal is 38 hectare groot, ofwel 75 voetbalvelden of 3 keer het Antwerpse stadspark. En dat tussen dichtbevolkte wijken die nu kampen met een tekort aan groen. Het belang daarvan valt niet te onderschatten. Door hun ongeziene grootte en hun centrale locatie zullen de ringparken over tien jaar het nieuwe hart van Antwerpen worden.’
Overzicht van de noordelijke projecten na de beslissing van het politiek stuurcomité van oktober 2022.
De ringparken worden tegelijk met de Oosterweelverbinding uitgevoerd tegen 2030 en eveneens met tolgeld gefinancierd. Dat is ook logisch. Immers: in maart 2017 is de Oosterweelverbinding verveld van infrastructuurproject tot gezond en leefbaar stadsontwikkelingsproject met ringparken. De Europese tolrichtlijn laat toe om dat een-en-ondeelbare project (snelweg plus kappen) als geheel te financieren.
Versnelling modal shift
Ook de tweede vraag van de burgerbewegingen bleef op 17 oktober 2022 niet onbeantwoord. Daarover stelt het politiek stuurcomité in zijn beslissingsnota: ‘Bij een tussentijdse bestuurlijke evaluatie in maart 2022 nam het politiek stuurcomité kennis van het aanvoelen van de partners in het Toekomstverbond dat de vooruitgang in de modal shift als een knelpunt werd ervaren. Concrete projecten dienen uit de startblokken te schieten.’
‘Op de pijler modal shift is momenteel onvoldoende voortgang geboekt, waardoor er nood is aan een significant signaal door een kwaliteitsverbetering op het bestaande aanbod openbaar vervoer op korte termijn en het opstarten van een aantal modal-shift-projecten.’
‘Het politiek stuurcomité vraagt alle partners van het Toekomstverbond bij de verdere uitwerking prioriteit te geven aan de modal shift.’
In het voorjaar van 2022 werd intendant Alexander D’Hooghe al belast met de opdracht om uit de ontwerp-plannota voor de modal shift (Routeplan 2030, april 2020, zie hoger) een lijst te distilleren van prioritaire modal-shiftprojecten middels een afweging van kosten en baten. De resultaten van dat onderzoek worden pas tegen het einde van dit jaar verwacht. Maar voorafgaand geeft het politiek stuurcomité nu aan Lantis, dat de voorbije jaren al verschillende modal-shiftprojecten opstartte (P+R’s, fietspaden, netwerk van elektrische deelfietsen, minderhindermaatregelen), de opdracht om die lijst vanaf begin volgend jaar handen en voeten te geven. Lees: de uitvoering ervan versneld voor te bereiden (in de periode 2025-2030).
Uit de beslissingsnota van het politiek stuurcomité: ‘In 2020 werd in de schoot van Lantis een uitvoeringsorganisatie uit de grond gestampt om een projectportfolio Versnelde Modal Shift uit te voeren. Om een versnelling hoger te schakelen vraagt het politiek stuurcomité Lantis de interne organisatie en samenwerking met andere overheden te versterken om bijkomende projecten vanuit de studie van de intendant op te nemen in een uitvoeringsprogramma vanaf 2025, gericht in te zetten op de ondersteuning van onder meer lokale besturen. Hiertoe dient een plan van aanpak neergelegd te worden door Lantis op het eerstvolgende politiek stuurcomité voorjaar 2023.’
Parallel daarmee werken de burgerbewegingen in de schoot van de Vervoerregio mee aan een ‘inhaaloperatie’ voor De Lijn. Die moet de openbaarvervoermaatschappij met gerichte maatregelen (meer personeel, materieel, betere doorstroming enz.) toelaten de huidige malaise te keren en de invoering van het Plan Basisbereikbaarheid stelselmatig te realiseren in de periode 2023-2026.
Het Toekomstverbond werkt
Na het op de rails krijgen van de Oosterweelverbinding-light in 2020 zijn nu ook alle ermee verbonden ringparken verder uitgewerkt en gebudgetteerd. Vanaf 2023 volgt een versnelde versterking van de netwerken voor fiets (o.a. de Scheldebrug) en openbaar vervoer (o.a. diverse nieuwe tramlijnen en multimodale overstappunten). Met het oog op dat laatste plant het politiek stuurcomité in het voorjaar van 2023 een volgende besluitvormingsronde.
Dirk Avonts (Ademloos): ‘Vele partners zijn betrokken om de vijf doelstellingen van het Toekomstverbond te realiseren. De achtereenvolgende grote en kleine stappen die we zetten, tonen aan dat het Toekomstverbond werkt. De modal shift staat nu bovenaan op het prioriteitenlijstje. We blijven onze partners bevragen en doen constructieve voorstellen om het openbaar vervoer aantrekkelijk te maken, en een langetermijnplanning op te stellen voor een kwaliteitsvol netwerk van openbaar vervoer in alle uithoeken van de regio.’
- Meer info op de 24ste Horta-avond van Ademloos en stRaten-generaal m.m.v. van Ringland op woensdag 19 oktober 2022 om 20 uur.
- Volg op donderdag 27 oktober 2022 om 14 uur de voortgangsrapportage in de commissie Mobiliteit van het Vlaams Parlement.