Webwoensdag 1: Hoe ver staat het met het Toekomstverbond?

zondag 7 juni 2020

Op woensdag 3 juni 2020 organiseerden de burgerbewegingen Ringland, Ademloos en stRaten-generaal hun eerste webinar over het Toekomstverbond. Kris Vanmarsenille, hoofdredactrice van Gazet van Antwerpen, modereerde het debat - waarbij alle coronamaatregelen gerespecteerd werden. Je kan hieronder de avond (her)beleven met de belangrijkste quotes en filmpjes.

Inleiding: Het Toekomstverbond

Wim van Hees, Ademloos:
'Het Toekomstverbond werd op 15 maart 2017 ondertekend door de Vlaamse regering, stRaten-generaal, Ademloos, Ringland en de stad Antwerpen. Het had drie jaar nodig om de Oosterweel-tanker in volle stroom te keren met een inspraakniveau zonder voorgaande in dit land. Daarbij werd ook de BAM verbouwd naar Lantis met vernieuwd management.' 

Pol van Steenvoort, Ringland:
‘De belangrijkste garantie die we bevochten hebben is dat de burgerbewegingen altijd mee aan tafel zouden zitten. In de toekomst zullen dat ook vele andere burgerbewegingen zijn die betrokken zijn bij andere fasen van de uitwerking van het Toekomstverbond. Dat is niet altijd gemakkelijk. Iedereen moet dat leren. Dat is arbeidsintensief werk dat weinig zichtbaar is.’

Manu Claeys, stRaten-generaal: 
'De trendbreuk zit in de Werkgemeenschap. Daar ontmoeten ambtenaren, burgers en experten elkaar om tot gedragen projecten te komen.'

 

Hoe ver staat het met de overkapping?

Alexander D'Hooghe, leefbaarheidsintendant:
‘Voor mij gaat het totaal niet meer over die snelweg. Het hoofdmotief is het leefbaarheidsproject, de grootste vergroeningsoperatie van België in de meest versteende wijken van Antwerpen.'
'Oosterweel is perfect compatibel met Ringland, zeker nu met het kerstakkoord en de hertekening van de plannen. De overkapping gaat niet alleen over groen, maar ook over de modal shift, over multimodale knooppunten,...’

Peter Vermeulen, Ringland: 
‘Ik ben er inmiddels van overtuigd dat de budgetten die de vorige regering heeft vastgelegd, zeer goed besteed worden. Als ik zie hoe de deelprojecten de laatste jaren geëvolueerd zijn, dan is dat ontzettend spectaculair.’
'Ik begrijp de bekommernis van sommigen. Maar wij hebben in onze Nota aan de Vlaamse regering aangegeven welke stappen in deze legislatuur moeten gezet worden om het vooruit te laten gaan. Wij pleiten er als burgerbewegingen uitdrukkelijk voor dat bv. aan de Dam, Schijnpoort en Luchtbal meteen ook de bijkomende overkappingen gerealiseerd worden en er tijdig de nodige budgetten voor zijn. We pleiten er ook voor dat de Oosterweel meteen in zijn geheel  overkapt wordt en dat we klaarstaan om de hele zuidelijke Ring daar naadloos op te laten aansluiten. Wat dat opbrengt aan leefbaarheid, gezondheid en ruimte voor de stad is onbetaalbaar.’ 

 
Hoezeer verschilt de huidige Oosterweel van de vroegere plannen?

Luc Hellemans, CEO van Lantis:
‘Het Toekomstverbond heeft alles veranderd. Niks van de plannen van vroeger is overeind gebleven. Het project heeft ook de overkappingen mee opgenomen. Daar wordt vandaag nog aan gesleuteld om dat nog te verbeteren. We hebben ook de modal shift mee in het ontwerp genomen. We verbeteren de leefkwaliteit van meer dan 300.000 omwonenden. We zullen onze infrastructuur kunnen aanpassen aan nieuwe noden. We zullen geen enkele kans voorbij laten gaan om tijdens de werken nog nieuwe inzichten aan te brengen.’

Manu Claeys, stRaten-generaal: 
‘Wij vinden de nieuwe Oosterweel absoluut light genoeg. Wat de onderbouw betreft, hebben we alles laten doorrekenen met de modal shift erbij. Dat heeft ertoe geleid dat her en der rijstroken gesneuveld zijn. Kijk daarvoor in het document Alles op een rij. Alleen in de Scheldetunnel is dat niet gelukt. Dat heeft te maken met tunnelveiligheid. Maar misschien kunnen we daar in de toekomst rijstroken gebruiken als busstroken. Dus die tunnel is toekomstbestendig. Wat de bovenbouw betreft, hebben we ingezet op verbetering voor de omgeving. We bepleiten ervoor de sleuf meteen dicht te leggen. Dat gaan we in het najaar onderzoeken.’
'Op vlak van luchtkwalliteit zullen 377.000 Antwerpenaren erop vooruitgaan omdat de verkeersstromen verlegd worden of onder de grond gaan. 40.000 zullen een status-quo beleven en 6.000 gaan erop achteruit. De inzet van de bouwaanvraag en van de milderende maatregelen daarin is dat aantal ook nog op nul te krijgen. Als we een bezwaarschrift indienen, dan gaan we vooral daar suggesties voor doen. We hebben de inspraak gehad en zullen dus geen klassiek bezwaar aantekenen, maar wel suggesties doen over wat zeker nog moet gebeuren.’

 
Hoe zit het met de Hollandse knoop?

Luc Hellemans, CEO van Lantis:
‘Voor de Hollandse knoop en de omgeving van het Sportpaleis hebben we in scrumsessies (extra intensieve werkbank met betrokkenen en ontwerpers, red.) een veel betere oplossing gevonden. Alleen kregen we die niet meer verwerkt in de huidige bouwaanvraag. Maar we beginnen daar pas aan de werken binnen drie, vier jaar. We hebben nu een traject opgestart om die zone volledig uit te klaren. Over een jaar of twee jaar kunnen we daarvoor een nieuwe vergunning aanvragen.’

Alexander D’Hooghe, leefbaarheidsintendant: 
‘Alles wordt nu zo gebouwd dat het in de toekomst overkapbaar is. We hebben een ontwerpopdracht in de markt gezet waarbij we in de projectopgave de verlegde verbindingsweg hebben geplaatst zoals die uit de scrumsessies met het Schijnverbond is gekomen.’ 

 
Hoe ver staat het met het Haventracé?

Lydia Peeters, Vlaams minister van Mobiliteit:
‘De procedure complex project gaat uit van een bundeling van meerdere projecten die niet los van elkaar gezien kunnen worden in de onderzoeks- en studiefase. We gaan daarbij te werk als in de andere werkbanken, en richten daarvoor ook een afzonderlijke werkbank op. Daarin nemen we alle stakeholders mee, en net zoals in de bestaande werkbanken kan dit ook met burgers en de bewegingen. We gaan grondiger te werk in de onderzoeks- en studiefase, met als doel om in latere fases zo min mogelijk tijd te verliezen.’
‘De A102 zal de moeilijkste oefening worden. Zelfs voor de exacte ligging zullen we wellicht nog de onderzoeks- en studiefases moeten afwachten. Dan pas gaan we zien hoe we de leefbaarheid kunnen garanderen. Hoewel de A102 maximaal zal moeten wegblijven van bewoning en woonkernen, denk ik dat het niet realistisch zal zijn om grote stukken van A102 nog bovengronds aan te leggen.’

Manu Claeys, stRaten-generaal:
'Alle pijlers van het Toekomstverbond zijn essentieel. Als het Haventracé er niet komt, zal de Oosterweel ook niet werken. We hebben daarom aangedrongen op een versnelling. De procedure is eigenlijk een erfenis van de volksraadpleging. Na het debacle van de Lange Wapper hebben de overheden beslist dat ze het anders moesten aanpakken, met de procedure complexe projecten. D.w.z. eerst voldoende tijd nemen voor inspraak en cocreatie en pas bij een vermoeden van draagvlak en een goed uitgewerkt project naar het openbaar onderzoek gaan. Ik zou zeggen aan de burgerbewegingen in de rand (Leefbare Noordrand, Red de Voorkempen,...): grijp uw kans zoals wij dat in de stad ook gedaan hebben in de werkbanken rond de Oosterweel om in die cocreatiefase heel sterk van u te laten horen.'

 
Realiseren we de modal shift naar duurzamer verkeer?

Simon Neyt, coördinator team Routeplan, Vervoerregio Antwerpen:
‘Het zal een gefaseerd verhaal zijn, er zal geen cheque komen die het in één keer zal financieren. We zorgen ervoor dat de modal shift  vertaald geraakt in de budgetten van alle projecten, zodat we tegen 2030 de mijlpaal halen. Het Vervoerplan 20-21 van De Lijn zal verschuivingen met zich meebrengen, maar dat zijn geen besparingen. Het wordt geïntegreerd in het Routeplan 2030. Investeringen zullen nodig zijn.’

 
Verloopt de samenwerking in het Toekomstverbond vlot?

Pol van Steenvoort, voorzitter Ringland:
‘We hebben de voorbije jaren heel veel geleerd. Als we aan tafel gaan zitten, moeten we eerst kijken wat de problemen en de doelstellingen zijn, en dan naar gezamenlijke oplossingen zoeken. Dat is zeer arbeidsintensief. Gelukkig staan we daar niet alleen: we hebben een heel netwerk van deskundigen uitgebouwd. We hebben ook geleerd dat we niet alleen in de werkbanken moeten zitten, maar ook een vaste vertegenwoordiging moeten hebben in de stuur- en coördinatiegroepen. Voor de eerste keer in Vlaanderen zitten we in een raad van bestuur, van Lantis. Minstens even belangrijk is een plaats voor buurtbewoners bij het uittekenen van de projecten. Daarvoor hebben we met Ringland onze antennewerking voor de Ringparken. En voor de modal shift hebben we het pilootproject Zorro (ZuidOostRand RouteOverleg) opgezet.'

 
Slotbeschouwingen: zijn de burgerbewegingen tevreden?

Manu Claeys, stRaten-generaal:
‘Het unieke van wat hier aan het gebeuren is - en waarvoor Antwerpen vorig jaar in Praag al een belangrijke prijs heeft gekregen - is de samenwerking. Onderschat niet dat veel mensen in het buitenland met grote ogen kijken naar wat wij aan het doen zijn. We worden gevraagd voor congressen tot in Finland om uit te leggen wat wij procesmatig doen.’ 
‘We hebben in 2017 een engagement aangegaan voor een heleboel projecten voor 20 jaar investeringen. Er is enorm veel in de steigers gezet. Ik ga ervan uit dat tegen 2035-2037 de hele boel is opgeleverd: modal shift en Oosterweel in een eerste fase, de A102 en de overkappingen in de tweede fase. We gaan nog vele jaren geduld moeten hebben, maar wij maken ons sterk dat het er allemaal zal komen.’

Peter Vermeulen, Ringland:
‘Het gaat inderdaad om de samenwerking. Toen het Toekomstverbond is afgesloten, was er binnen de BAM/Lantis nog veel scepsis. Dat is geëvolueerd. Toen we een jaar geleden zagen dat de werkbank Routeplan slecht functioneerde, is er gezocht naar een nieuw elan. Die dingen geven mij heel veel hoop. Als je ziet wat er aan expertise voor de Ringparken op tafel komt, dan is dat ontzettend veelbelovend. Daar trek ik me geweldig aan op, en daar werk ik graag verder aan mee.’

Wim van Hees, Ademloos:
‘Vroeger werden zonder enige schroom stadsviaducten aangelegd, en autosnelwegen van markt tot markt. Dat leverde ruim 10.000 slachtoffers per jaar op door de negatieve effecten van koning auto en koning camion. Dat was in 2008 aanvaarde collateral damage. Met de zes oprichters van Ademloos hebben we toen ingezet op het thema gezondheid. Op 20 juni 2008 kondigde ik een volksraadpleging aan. Omdat alleen dat het ultieme democratische middel was om een stadsbrede discussie te doen losbarsten in heel Antwerpen, opdat de tanker eindelijk gestopt zou worden en de wijsheid aan boord zou komen. Ik garandeer u dat er in België nooit meer een stadsviaduct zal aangelegd worden. Die trendbreuk is daar ontstaan. Het heeft dan 8 jaar geduurd om het Toekomstverbond te krijgen. Vanuit het perspectief van de oprichters van Ademloos ben ik buitengewoon tevreden over wat er gebeurd is. Er is menige steen verlegd. Over 17 jaar zal Antwerpen onherkenbaar veranderd zijn. Daar ben ik zeker van. En dan ben ik pas 97 jaar, who cares.’